Skały, takie jak wapień, dolomit, gips, sól kamienna są w szczególności narażone na zjawisko wietrzenia chemicznego, czyli rozpuszczania (krasowienia). Takie procesy mogą tworzyć piękne formy jaskiniowe, ale niosą za sobą także niebezpieczeństwo dla budownictwa.

Wapienie

Wapień CaCO3 ulega w szczególności rozpuszczaniu, gdy woda jest nasycona dwutlenkiem węgla CO2. Węglan wapnia przechodzi wówczas w łatwiej rozpuszczalny kwaśny węglan wapnia Ca(HCO3)2, który jest odprowadzany z wodą. Reakcję rozpuszczania wapienia można rozpisać w następujący sposób: CaCO3 + CO2 + H2O ⇒ Ca(HCO3)2. Woda przenikająca przez coraz głębsze warstwy skał tworzy korytarze, z czasem coraz szersze i głębsze. Grunt nad powstałymi komorami i korytarzami bardzo często zapada się (podobnie jak podczas szkód górniczych), tworząc np. leje krasowe oraz polja (kotlinowate zagłębienia terenu o płytkim dnie utworzone przy połączonej dużej ilości lejów). Zjawiska krasowe w obrębie skał węglanowych w Polsce zachodzą na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w Tatrach oraz w Górach Świętokrzyskich. Z uwagi na występowanie skał węglanowych na części terenów Opolszczyzny, Śląska i Małopolski, w rejonach wychodni tych skał również istnieje zagrożenie wystąpieniem deformacjami nieciągłymi (rys. 1).

Rys. 1. Przykładowe formy krasowe.

Gips

Negatywnymi skutkami krasu narażone są również obszary, na których występują skały gipsowe. Skały te znacznie szybciej są erodowane przez wodę, gdyż gips jest o wiele łatwiej rozpuszczalny w wodzie niż wapień. Formy krasu gipsowego nie różnią się od wapiennego. W Polsce napotkać go można w rejonie Skorocic i Aleksandrowa koło Buska.

Zagrożenia

Rejony zagrożone zjawiskami krasowymi są szczególnie niebezpieczne dla budownictwa i spotyka się je również na całym świecie. Na 3 dni przed publikacją niniejszego artykułu, w Chinach doszło do tragedii, w której zginęło 6 osób. W miejscowości Xining w środkowej części kraju, nagle doszło do powstania leju krasowego o średnicy 10 metrów. Ziemia zapadła się, a chwilę później autobus wypełniony ludźmi wpadł do środka. Poniżej film z tragedii w Chinach oraz film z pięcioma największymi lejami krasowymi zarejestrowanymi kamerą.

Podsumowanie

Obszary, na których mogą wystąpić zjawiska krasowe wymagają przeprowadzania szczegółowych i kosztownych badań rozmiarów tych form (badania geologiczno-inżynierskie oraz geofizyczne). Po uzyskaniu wyników geofizycznych, w wybranych anomaliach, odwierty należy przeprowadzać metodą z pełnym rdzeniowaniem. Zagrożenia te wymagają odpowiedniego zabezpieczenia (o ile to możliwe), jak wypełnienia komór i korytarzy jaskiniowych oraz uszczelnienia podłoża. Doprowadzone media jak kanalizacja lub wodociąg należy w szczególności zabezpieczyć przed niepożądanymi wyciekami, które mogą przyspieszyć sufozję. Często zjawiska te są tak rozległe, że wykluczają całkowicie dany teren z zabudowy.