Niniejszy wpis dotyczy zagrożeń górniczych rejonu Psar w województwie śląskim. Przedstawia on charakterystykę pogórniczą na podstawie ogólnodostępnych danych, które znacząco wpływają (a przynajmniej powinny) na budownictwo w tej miejscowości.

Lokalizacja i budowa geologiczna

Miejscowość Psary jest położona w województwie śląskim, w powiecie będzińskim, około 15 km na północny-wschód od Katowic. Obszar ten położony jest w obrębie Wyżyny Śląskiej, na pograniczu dwóch mezoregionów – Wyżyny Katowickiej i Garbu Tarnogórskiego. Miejscowość ta pokryta jest wzdłuż ciągów komunikacyjnych zabudową, głównie jednorodzinną. Budowa geologiczna Psar nie jest skomplikowana. Wzniesienia są zbudowane z iłowców, mułowców, piaskowców z warstwami węgla kamiennego serii paralicznej karbonu górnego. Wzdłuż cieku Wielonki (oraz cieków towarzyszących) kształtują się doliny wypełnione osadami czwartorzędowymi – głównie piaskami i mułkami deluwialno-rzecznymi.


Wyświetl większą mapę

Zagrożenia pogórnicze obszaru Psar

W obrębie miejscowości swoją eksploatację (do 1998 roku) prowadziła Kopalnia Węgla Kamiennego “Grodziec”. Eksploatowano tu pokłady 501, 504, 510 (warstwy siodłowe); 612, 615, 616, 620, 621, 622 (warstwy porębskie); 801, 816, 833 (warstwy gruszowskie). Zgodnie z Dokumentacją [1] wynika, że Psary są położone w rejonie IX, który przed KWK Grodziec był eksploatowany przez kopalnię “Barbara” i tereny nad płytką eksploatacją kopalni “Tadeusz” w pokładzie 816. Obszar płytkiej eksploatacji ma tam 27,8 ha. Dodatkowo przez rejon ten przebiega niewielki uskok tektoniczny o zrzucie około 10 metrów, który podzielił rejon na dwa pola eksploatacyjne, które następnie połączono przekopem poprowadzonym na rzędnej ~263 m n.p.m. z rejonu podszybia szybu “Trzcionka”. Na dzień opracowania dokumentacji [1] wiadomo było, że pokład 816 miał miąższość 1,9 metra i eksploatowano go systemem filarowym z zawałem stropu w latach 1903 – 1908. Zgodnie z danymi uzyskanymi z Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach w niektórych miejscach, w latach 1905-1906 prowadzono chodniki na głębokości prawdopodobnie 5-20 metrów. Oznacza to, że wyrobiska mogą być na głębokości płytszej niż wysokość większości istniejących tam budynków. Znane są także zapadliska (deformacje nieciągłe) w tym rejonie. Jedno z nich znajdowało się na skrzyżowaniu ulic Szosowej i Szkolnej. Dodatkowo istnieją tutaj pozostałości po szybach “Kluszczyka”, “Tadeusz”, “Walenty” lub “Trzcionka”. Takie wyrobiska niosą za sobą bardzo duże zagrożenie dla budownictwa, a w szczególnych przypadkach nawet życia.

 

Gdzie uzyskać podobne informacje?

Zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2021 poz. 2373) oraz jej Rozdziałem I i artykułami 8-15:

  • Władze publiczne są obowiązane do udostępniania każdemu informacji o środowisku, które znajdują się w posiadaniu władz publicznych lub dla nich przeznaczonymi.
  • Władze publiczne są obowiązane do udzielania niezbędnej pomocy i wskazówek przy wyszukiwaniu informacji o środowisku.
  • Udostępnieniu podlegają informacje dotyczące: stanu środowiska (powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz, rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej; emisji (w tym odpadów promieniotwórczych i zanieczyszczeń; środków administracji, polityki, przepisów prawnych dotyczące środowiska itp.
  • Informacje te można uzyskać w formie ustnej, pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub w innej formie.
  • Władze publiczne wyznaczają osoby, które zajmują się udostępnianiem informacji o środowisku i wskazują źródło ich pochodzenia.
  • Od podmiotu żądającego informacji o środowisku i jego ochronie nie wymaga się wykazania interesu prawnego lub faktycznego.
  • Władze publiczne udostępniają informację o środowisku i jego ochronie bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca od otrzymania wniosku (lub 2 miesiące w przypadku skomplikowanych spraw).

Powyższa ustawa wskazuje na możliwość uzyskiwania wszelkich informacji o środowisku od władz publicznych, bez podawania przyczyny, a nawet nie będąc właścicielem danej działki. Takie dane można uzyskać m.in. w Wyższym i Okręgowym Urzędzie Górniczym, jednostkach administracji publicznej lub kopalniach. Szczególnie zalecane jest uzyskanie takich informacji przed zakupem działki. Kopalnie udostępniają informację bez opłat. W Urzędach Górniczych może zostać naliczona opłata zwykle rzędu kilkunastu złotych.

Innymi źródłami, z których dowiemy się za darmo na temat zaszłości górniczych są serwisy takie jak:

Nie potrzeba więc dużej wiedzy i doświadczenia, aby wstępnie zdiagnozować zaszłości pogórnicze na terenie, na którym planuje się budowę swoich czterech kątów, budynku wielorodzinnego, drogi lub hali magazynowej. W przypadku wątpliwości warto się jednak zwrócić do specjalistów, którzy wskażą odpowiednie badania podłoża jakie można wykonać na takim terenie oraz zaprojektują odpowiednie posadowienie. Szczególnie ważne są badania geofizyczne , które pozwalają określić miejsca o największym prawdopodobieństwie występowania pustek, szybów, korytarzy górniczych, uskoków itp. Kolejnym krokiem powinno być wykonanie zaawansowanych badań geotechnicznych (np. DMT), które z kolei pozwalają dostarczyć parametrów do skomplikowanych metod obliczeniowych. Całość procesu badawczego powinna być uzupełniana Systemem Informacji Geograficznej (GIS), który pozwala na kalibrację map górniczych oraz ich wektoryzację.

Źródło:

  • Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 października 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2021 poz. 2373).
  • Informacja z Wyższego Urzędu Górniczego.
  • Dokumentacja płytkiego kopalnictwa oraz ocena stanu zagrożenia powierzchni ze strony płytkiego kopalnictwa (do 80 m) wraz z inwentaryzacją dokonanej eksploatacji górniczej od początku istnienia kopalni, “KONSULTANT” Sp. z o.o., Siemianowice Śląskie, 2000 r.