Osuwisko w północnej Norwegii, 3.06.2020 r.

Osuwanie się mas ziemnych stanowi jedno z najbardziej niebezpiecznych zagrożeń geologicznych dla budownictwa liniowego oraz kubaturowego. Powstają one najczęściej na zboczach dolin rzecznych, na brzegach morskich i zboczach górskich. Do osunięcia się mas ziemnych może dojść także podczas wykonywania większych wykopów, przekopów i nasypów. W Polsce zdecydowana większość osuwisk znajduje na zboczach dolin w Karpatach, nad środkową Wisłą oraz na stromym brzegu Bałtyku. Wyróżnia się osuwiska asekwentne, konsekwentne oraz insekwentne.

Do powstania osuwisk przyczyniają się siły ciężkości. Jeśli zostanie przekroczona równowaga między składowymi ścinającego naprężenia i oporem gruntu przeciw ścinaniu, następuje utrata stateczności. Najczęstszymi przyczynami osuwania się mas ziemnych są:

• upad warstw gruntu lub kierunek spękań zgodny z kierunkiem nachylenia skarpy,
• podmycie lub podkopanie zbocza,
• nadmierne obciążenie zbocza lub terenu nad nim,
• wypełnienie szczelin wodą lub spękań ponad zboczem (w szczególności nagłe),
• wypór wody i ciśnienie spływowe w masie gruntowej zbocza, które powstaje na skutek nagłego obniżenia się poziomu wody powierzchniowej np. poprzez zapory,
• napór wody od dołu na górne warstwy mało przepuszczalne, który powoduje zmniejszenie sił oporu na ścinanie,
• nasiąknięcie gruntu wodą wskutek opadów atmosferycznych,
• wietrzenie gruntów i skał oraz ich rozluźnienie,
• istnienie naprzemianległych warstw skał, w tym tych o gładkiej powierzchni (np. przewarstwienia iłowców w obrębie piaskowców),
• wstrząsy wywołane lawinami, trzęsieniami, wybuchami, ruchem drogowym,
• sufozja (wynoszenie z masy gruntu drobnej frakcji ziarn przy pomocy wody),
• przemarzanie i odmarzanie gruntów,
• wypieranie gruntu,
• niewłaściwe zaprojektowanie nachylenia skarpy wykopu lub nasypu.

Każdy z powyższych czynników może doprowadzić do tragedii zarejestrowanej poniżej:

 

Dlatego tak ważne jest niebagatelizowanie zagrożeń związanych z ruchami masowymi i wykonanie solidnych badań geotechnicznych, geologiczno-inżynierskich oraz geofizycznych w obrębie projektowanej inwestycji. Na cele badań w przypadku występowania podłoża skalnego należy wykonywać każdorazowo wiercenia rdzeniowe umożliwiające wykrycie ewentualnej płaszczyzny poślizgu oraz wykonanie badań wytrzymałości na ścinanie. W przypadku zagrożenia osuwiskiem w obrębie gruntów nieskalistych, konieczne są wiercenia geotechniczne/geologiczne oraz sondowania CPTU umożliwiające określenie dokładne następstwo warstw, ciśnienia porowego w gruncie oraz parametrów wytrzymałościowych i odkształceniowych gruntów.